«آداب تلاوت قرآن»
1. ترتیل در تلاوت:
یکی از آداب تلاوت قرآن ـ که موجب تأثیر در نفس است و سزاوار است شخص قاری بر آن مواظبت کند ـ ترتیل در قرائت است. ترتیل آن است که قرآن شمرده شمرده خوانده شود که حد وسط بین سریع خواندن و بسیار کند خواندن است.
*امیرالمؤمنین علیه السلام: ترتیل؛ یعنی اظهار کن آن را اظهار نمودن کامل، و در آن سرعت مکن مانند سرعت کردن در شعر، و متفرق نکن اجزای آن را چون ریگ‌های متفرق و طوری قرائت کنید که قلوب سخت شما را به فزع آورد و تمام همت شما] رسیدن به] آخر سوره نباشد». [1]
2. تدبّر و تأمل در قرآن:
تدبّر و تأمّل در معانی آیات قرآن یعنی، هر مسلمانی که به تلاوت قرآن می‌پردازد، موظف است به معانی قرآن توجه کرده، پیام آیه را بفهمد و خود را مخاطب کلام خداوند بداند تا زمینه عمل به آیات قرآن کریم را در خود فراهم سازد.
قرآن کریم در آیه‌ای هدف از نزول قرآن را تدبر در معانی آن و متذکر شدن از آن دانسته و می‌فرماید: «قرآن، کتاب بابرکتی است که به سوی تو (ای پیامبر) فرستادیم تا در آیات آن تدبر نمایند و خردمندان متذکر شوند». [2]
*امام علی علیه السلام می‌فرماید:آگاه باشید! در قرائتی که تدبّر در آن نباشد خیری نیست». [3]
آن حضرت در بیان اوصاف متقین در خطبه متقین می فرماید: «وقتی اهل تقوا به آیاتی می‌رسند که در آن تخویف است، چشم‌ها و گوشهای دل را باز می‌کنند و لرزه بر اندام آنها می‌افتد و دلهای آنان به تپش می‌افتد؛ به‌گونه‌ای که گمان می‌کنند صدای هولناک جهنم و نفسهای آن در گوش آنان است و وقتی به آیه رحمت و تشویق می‌رسند به آن اعتماد می‌نمایند و چشم طمع به آن باز می‌کنند و دل آنان از شوق پرواز می‌کند و گمان می‌کنند که این وعده‌ها جلوی چشمان آنان حاضر است». [4]
البته تدبّر و تأمّل هر کس در شأن و اندازه خود اوست و خداوند از هر کس به اندازه توان و فهم او بازخواست می‌نماید و هیچ‌گاه آن تأمل و تدبری که از افراد عالم خواسته شده، از انسان‌های کم‌سواد یا بی‌سواد خواسته نشده است. از اینرو این افرادی که توان فهم معانی آیات را ندارند، نباید از این امر نگرانی به خود راه دهند و باید بدانند که نه تنها تلاوت قرآن از سوی آنان ثواب و پاداش دارد، بلکه نگاه کردن به آیات قرآن بدون اینکه آیه‌ای تلاوت شود نیز دارای اجر و پاداش است. گرچه این افراد در حدّ فهم و بینش خود مکلف‌اند و باید به دستورات و تعالیم قرآن که از طرق دیگر به آنان می‌رسد، عمل نمایند.
3. اخلاص در تلاوت:
اخلاص در تلاوت به این معناست که تلاوت‌کننده، تنها رضایت و خشنودی خداوند را در نظر بگیرد و هیچ چیز و هیچ‌کس را در تلاوت خود شریک ننماید.
یکی از جاهایی که شیطان در کمین نشسته و بسیار خود را به فرد نزدیک می‌کند، هنگام تلاوت قرآن است؛ به ویژه اینکه قاری قرآن در مجلسی و در حضور جمعیتی قرآن را تلاوت نماید. در این‌جا شیطان خود را به قاری قرآن نزدیک کرده و می‌گوید: ببین چقدر زیبا تلاوت می‌کنی و یا به او تلقین می‌کند که باید از دیگران بهتر تلاوت کنی تا مردم تو را بهترین قاری بدانند. گاه در خانه نیز شیطان سراغ قاری آمده و او را وسوسه می‌کند و می‌گوید: قرآن را بلند تلاوت کن تا همسایه‌ها بفهمند و بدانند که تو هر صبح قرآن می‌خوانی و انواع وسوسه‌های دیگر. چه بسا اتفاق می‌افتد که قاری قرآن در طول قرائتش به این نوع مسائل فکر می‌کند و وقتی قرائتش تمام شد و به خود می‌آید متوجه می‌شود که تنها چیزی که در نظر نداشته، خلوص نیت و رضای خداوند بوده است.
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) در مورد اخلاص در تلاوت قرآن می‌فرماید:«کسی که قرآن را به قصد خودنمایی و طلب دنیا قرائت نماید در روز قیامت، خدا را در حالی ملاقات خواهد کرد که بر روی استخوان صورتش هیچ گوشتی نباشد و قرآن به پشت گردن او زند تا او را داخل آتش کند و هر کس قرآن را با اخلاص و برای فهم دین خدا تلاوت نماید ثواب او مثل ثوابی است که به جمیع ملائکه و انبیا و مرسلین دهند (یعنی از سنخ ثواب آنان به او مرحمت فرمایند) و کسی که قرآن را برای ریا و خودنمایی یاد گیرد تا آنکه با جاهلان جدال کند و به علما مباهات نماید و با آن دنیا را طلب کند، خداوند، روز قیامت استخوان‌های او را پراکنده نماید و عذاب کسی در جهنم شدیدتر از عذاب او نباشد و عذابی در جهنم نباشد جز اینکه خدا او را با آن عذاب نماید به جهت شدت غضب و سخط خداوند بر او». [5]
4. استعاذه به خداوند از شرّ شیطان:
یعنی قاری باید قبل از قرائت قرآن با گفتن جمله «أعوذ باللّه من الشیطان الرجیم» خود را در پناه خداوند قرار دهد تا از شر وسوسه‌های شیطان در امان باشد. خداوند می‌فرماید: «فَاِذا قَرَأتَ القُرءانَ فَاستَعِذ بِاللّهِ مِنَ الشَّیطـنِ الرَّجیم»؛ «هنگامی که قرآن می‌خوانی، از شر شیطان رانده شده به خداوند پناه ببر». [6]
البته خود را در پناه خداوند قرار دادن تنها با گفتن این جمله و لقلقه زبان امکان‌پذیر نیست، بلکه قاری باید با تمام وجود به خدا پناه برد و از او کمک بخواهد تا خداوند نیز او را کمک کرده، از وسوسه و سیطره شیطان رهایی بخشد.
امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرماید:
«از آداب مهم قرائت...استعاذه از شیطان رجیم است که طریق معرفت و مانع سیر و سلوک الی الله است و این استعاذه و پناه بردن، با لقلقه لسان و صورت بی روح و دنیای بی آخرت تحقق پیدا نکند؛ چنان‌که مشهود است که این لفظ را کسانی هستند که چهل پنجاه سال گفته و از شر این راهزن نجات نیافته‌اند و در اخلاق و اعمال بلکه عقاید قلبیه از شیطان تبعیت و تقلید نموده‌اند. اگر درست پناه برده بودیم از شر این پلید، ذات مقدس حق تعالی که فیاض مطلق و صاحب رحمت واسعه و قدرت کامله و علم محیط و کرم بسیط است ما را پناه داده بود و ایمان و اخلاق و اعمال ما اصلاح شده بود». [7]
[1]. الکافی، ج 2، ص 614.
[2]. ص 38 29.
[3]. معانی الاخبار، ص 226؛ بحارالانوار، ج 89، ص 211.
[4]. الامالی، صدوق، ص 458؛ وسائل‌الشیعه، ج 4، ص 829.
[5]. وسائل‌الشیعه، ج 6، ص 183.
[6]. نحل 16 98.
[7]. آداب الصلاه، امام خمینی، ص 221.
لینک اصل مطلب
http://shiastudies.net/portal/mobile/?id=14077
